Nghị quyết Hội nghị lần thứ sáu Ban chấp hành Trung ương khóa XII về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới (Nghị quyết số 20-NQ/TW). Trong đó, nhấn mạnh phát triển y học gia đình.

Vai trò của y học gia đình

Hội nghị nâng cao năng lực và chất lượng cung ứng dịch vụ y tế tuyến xã dựa vào y học gia đình, hướng tới bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân. PGS.TS Phạm Lê Tuấn – Thứ trưởng Bộ Y tế, đồng thời là Trưởng Bộ môn Y học gia đình (Đại học Y Hà Nội) khẳng định: Việc tăng cường năng lực và chất lượng hoạt động y tế cơ sở, ngành Y tế cần dựa vào y học gia đình (YHGĐ) và cụ thể là mô hình bác sỹ gia đình(BSGĐ). Mạng lưới BSGĐ được triển khai hiệu quả sẽ giúp khắc phục tình trạng quá tải bệnh viện tuyến trên, nâng cao hiệu quả hệ thống y tế...

Định hướng của y tế Việt Nam trong thời gian tới là phát triển hệ thống y tế bền vững theo hướng công bằng- hiệu quả-phát triển-chất lượng, hướng tới bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân. Bên cạnh phát triển y tế chuyên sâu, kỹ thuật cao, hiện đại thì cần phát triển y tế cơ sở để mọi người dân được tiếp cận các dịch vụ y tế cơ bản, có chất lượng ngay tại nơi sinh sống. Để góp phần đạt được mục tiêu đó, cần đầu tư phát triển ngành y tế theo hướng tăng chi tiêu công cho y tế, giảm tỷ lệ chi trực tiếp từ hộ gia đình cho y tế; phát triển bảo hiểm y tế toàn dân, mở rộng dịch vụ y tế tuyến cơ sở.

Những kết quả khả quan

Cho đến nay “Đề án Xây dựng và phát triển mô hình phòng khám BSGĐ giai đoạn 2013-2020” được triển khai thí điểm tại 8 tỉnh, thành phố (Hà Nội, Thái Nguyên, Hải Phòng, Thừa Thiên Huế, Khánh Hòa, TP.HCM, Cần Thơ và Tiền Giang) nhằm cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe cơ bản, toàn diện, liên tục và thuận lợi cho cá nhân, gia đình và cộng đồng, góp phần giảm quá tải bệnh viện. Theo đó, đề án dự kiến sẽ xây dựng 80 phòng khám BSGĐ tại 8 tỉnh, thành phố này. Hiện nay, 8 tỉnh, thành phố thuộc phạm vi đề án đã thành lập được 350 cơ sở khám bệnh, chữa bệnh y học gia đình... chủ yếu lồng ghép nguyên lý YHGĐ. Ngoài ra, một số tỉnh ngoài phạm vi Đề án đang trong giai đoạn chuẩn bị triển khai mô hình BSGĐ.

Một nghiên cứu đánh giá thực trạng bác sĩ gia đình do Cục Quản lý Khám chữa bệnh phối hợp với Viện Chiến lược chính sách y tế thực hiện cho thấy, hiện nay, có 132 bác sĩ chuyên khoa cấp 1,2 y học gia đình. Trong 8 tỉnh Đề án, có 492 bác sĩ, cao nhất là TP HCM và Hà Nội (lần lượt là 272 và 158); 333 điều dưỡng… 100% các cơ sở y tế tư nhân có phòng khám BSGĐ riêng và 17,2% trong số đó bố trí phòng tư vấn riêng cho khách hàng. Trong số 62,3% đơn vị triển khai mô hình BSGĐ có hơn 70% đơn vị có trang thiết bị theo quy định. Đã có 50% bác sĩ được đào tạo chuyên ngành y học gia đình.

Ưu tiên phát triển y tế gia đình

Trong 5 năm đầu tiên của Đề án, số người được quản lý sức khỏe tăng vọt từ 66.000 người năm 2014 lên hơn 91.000 người vào tháng 6/2017. Năm 2014, chưa có hộ gia đình nào được quản lý sức khỏe thì đến tháng 6/2017, đã có hơn 1.000 gia đình được quản lý.

Vẫn còn những thách thức

Mặc dù, 8 tỉnh, TP trên cả nước đã thành lập được 350 cơ sở khám chữa bệnh bằng YHGĐ, nhưng gặp nhiều khó khăn khi thực hiện. Các phòng khám BSGĐ hầu hết chỉ có trang thiết bị phục vụ khám chữa bệnh thông thường như ống nghe, nhiệt kế, đèn pin, búa phản xạ, bộ khám tai mũi họng... Số thuốc còn hạn chế, đặc biệt tại trạm y tế thiếu số lượng và chủng loại thuốc theo danh mục, thậm chí không đủ khám chữa bệnh thông thường.

Ngoài ra, hiện nguồn nhân lực có chuyên môn về y học gia đình còn thiếu, chưa đáp ứng yêu cầu. 50% bác sĩ được đào tạo chuyên ngành YHGĐ, thời gian đào tạo ngắn nên chưa hiểu và chưa thực hiện được khám chữa bệnh theo nguyên lý YHGĐ. Một số phòng khám có BSCK1 về YHGĐ song cũng chưa triển khai theo đúng nguyên lý. Một số nơi, các đội ngũ như bác sĩ, điều dưỡng, kỹ thuật viên... phải làm kiêm nhiệm và chưa được đào tạo, tập huấn về chuyên ngành YHGĐ.

Đồng thời, ngành y tế cũng chưa xây dựng được quy chế phối hợp, chuyển tuyến và trao đổi thông tin phù hợp giữa các phòng khám BSGĐ với hệ thống khám chữa bệnh trong quá trình quản lý bệnh nhân. Chưa kể, thanh toán BHYT các dịch vụ tại phòng khám BSGĐ còn gặp nhiều khó khăn, phí dịch vụ khám chữa bệnh còn mang tính tự phát, chưa được thanh toán BHYT…